Vergi inzibatçılığı

 

Vergi inzibatçılığının məzmunu - Vergi sferasının idarə olunmasında səlahiyyətli dövlət orqanının (Vergilər Nazirliyinin) fəaliyyəti təşkil edir.

Vergi inzibatçılığının elementləri:

 

-vergi ödəyiciləri tərəfindən vergi qanunvericiliyinə riayət olunmasına nəzarət;

-vergi orqanları tərəfindən vergi qanunvericiliyinin reallaşdırılmasına və icrasına

nəzarət;

-nəzarət fəaliyyətinin təşkilati, metodiki və analitik təminatı.

Vergi inzibatçılığının birinci səviyyəsinin subyektləri Vergilər nazirliyi, ikinci səviyyəli subyektləri isə Vergilər Nazirliyi yanında ayrı-ayrı qurumlar və ərazi vergi orqanlarıdır. Birinci səviyyəsinin subyektlərinin fəaliyyət məqsədləri vergilərin yığılması səviyyəsinin yüksəldilməsi üzrə, o cümlədən vergi qanunvericiliyinin təkmilləşdirilməsi əsasında, tədbirlərin işlənməsi, cari ödənişlərin təhlili nəzərə alınmaqla büdcəyə vergi daxilolmalarının planlaşdırılması və növbəti

dövrlər üçün proqnozların tərtib edilməsi və s. İkinci səviyyənin məzmunu isə vergi ödəyiciləri tərəfindən vergi qanunvericiliyinə əməl edilməsinə və günahkar

şəxslərin vergi və inzibati hüquq pozuntularına görə məsuliyyətə cəlb edilməsinə vergi

nəzarətinin həyata keçirilməsi üzrə tədbirlərdən ibarətdir.

 

Vergi inzibatçılığı vergi sisteminin qurulmasının elə bir prinsipinin reallaşmasına

əsaslanmalıdır ki, bu zaman vergilərin tutulması və vergi nəzarəti üzrə xərclər

minimum olmaqla büdcəyə vergi daxilolmalarının təmin olunma səviyyəsi maksimum

olsun. Vergi inzibatçılığının səmərəlilik göstəricilərindən biri də vergilərin yığılması və vergi qanunvericiliyinin gözlənilməsinə nəzarət üzrə inzibati məsrəflərin minimuma

endirməkdən ibarətdir. Müasir dövrdə Azərbaycan Respublikasının vergi sistemi iqtisadiyyata düşən vergi yükünün və vergi ödəyicilərinin inzibati yükünün yüngülləşdirilməsi hesabına dövlətin və vergi ödəyicilərinin maraqlar balansının gözlənilməsi istiqamətinə yönəlmişdir. 

Vergi inzibatçılığının keyfiyyətinin yüksəldilməsinin vacib şərtləri bunları göstərmək olar:

- vergi orqanlarının təşkilati strukturunun təkmilləşdirilməsi, onların maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsi,

- vergi nəzarəti prosesində yeni texnologiyadan istifadə,

- vergi orqanları ilə vergi ödəyiciləri arasında qarşılıqlı münasibətlər konsepsiyasının dəyişməsi

- analitik işlərin informasiya-texnoloji təminatının yeni prinsipial səviyyəyə qaldırılması;

- kadrların ixtisasının artırılması;

- vergi orqanları əməkdaşlarının fəaliyyətinin keyfiyyətli peşə standartlarının hazırlanması

 

İnzibati məcburetmə metodlarına maliyyə sanksiyalarının tətbiqi, bank hesablarına sərəncamın qoyulması, əmlakın siyahıya alınması və s.  aiddir. İnstitusional amilin amilin təsiri altında vergi inzibatçılığının fəaliyyətinin əsas prinsipləri bunlardır:

 

- vahidlik prinsipi;

- inzibatçılıq obyektlərinə münasibətdə müstəqillik prinsipi;

- Təsirlilik prinsipi;

- qanunçuluq prinsipi. 

Əgər vergi inzibatçılığı qaydaya salınmazsa aaparılan vergi islahatı vergi ödəyicisi üçün əhəmiyyətini itirir. Həqiqətən də  əgər vergi orqanları ilə vergi ödəyicilərinin qarşılıqlı fəaliyyəti təsərrüfat subyektinin həyat siklinin hər bir mərhələsində (vergi ödəyicisinin yaradılması və dövlət qeydiyyatı; maliyyə-təsərrüfat fəaliyyəti; vergi ödəyicisinin ləğv edilməsi və yenidən təşkili) obyektiv surətdə mövcuddur. 

Ona görə vergi siyasətinin effektivliyi vergi inzibatçılığı proseslərinin təsirindən asılıdır. 

Mənbə: http://unec.edu.az/application/uploads/2015/06/vergi3803_az03.pdf